Trzygłów - dwór

Anna Walkiewicz

Widok ogólny (fot. G.Solecki)

Wnętrze holu w skrzydle neobarokowym (fot. G.Solecki)

Pierwsza siedziba rycerska w Trzygłowiu powstała w obrębie wczesnośredniowiecznego grodziska usytuowanego poza zabudową wsi. Zachowane relikty datowane na 2. połowę XIV w. dowodzą, że była to kamienno-ceglana budowla obronna w typie wieży, otoczona wałami i fosą. Warownia służyła kolejno rodom: von Troye i von Mellin. Ci ostatni opuścili siedzibę w 1520 r. Od tego czasu budowla była niezamieszkała, a jej mury ulegały rozbiórce.

Budowę nowej siedziby w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań wsi podjęli Mellinowie w 2. ćwierci XVII w. Nowy dwór wzniesiony na wschodnim brzegu jeziora, miał prostą formę architektoniczną parterowej budowli ryglowej, na ceglanym podpiwniczeniu, z dachem krytym słomą. Około połowy XVIII w. Henning Christian von Mellin odnowił dwór i zmodernizował wnętrze o dwutraktowym, niesymetrycznym układzie, z klatką schodową umieszczoną w sieni. Kolejne zmiany w bryle i wystroju dworu nastąpiły po 1803 r., kiedy majątek przeszedł na własność Heinricha von Oertzen. Od frontu nadbudowano piętro, a główne wejście poprzedzono empirowym gankiem. Elewacje dworu otynkowano i ozdobiono boniowaniem na całej powierzchni, w fasadzie wprowadzono profilowany gzyms kordonowy, a otwory okien ujęto opaskami. Wprowadzone zmiany wystroju nosiły cechy klasycyzmu.

W 1820 r. majątek przeszedł na własność Adolfa Ferdynanda von Thaddena, jako wiano zaŚlubionej Henrietty von Oertzen. Dzięki działalności nowego właściciela Trzygłów stał się ośrodkiem pietystów, od 1821 r. organizowano prywatne nabożeństwa, a w 1829 r. odbyła się tu pierwsza konferencja dla duchownych i wyznawców pietyzmu w Prusach. Rodzina w późniejszym czasie przyjęła nazwisko Thadden-Trieglaff. Dwór oprócz funkcji mieszkalnej i reprezentacyjnej stał się lokalnym centrum religijnych spotkań gromadzącym licznych gości. Stosownie do nowych funkcji w latach 1840-44 dobudowano do północnej części zachodniej elewacji "Białą Salę". Był to budynek ryglowy, na rzucie prostokąta, podpiwniczony, parterowy, nakryty płaskim dachem dwuspadowym. W południowej części elewacji zachodniej dostawiono drewniany, arkadowy portyk poprzedzający wejście. Równocześnie powiększono park, wykorzystując malownicze położenie na lekko wyniesionym brzegu jeziora.

Kolejną przebudowę rezydencji podjął Adolf von Thadden-Trieglaff na przełomie XIX/XX w. Do południowej ściany szczytowej ryglowego dworu dobudowano monumentalne skrzydło, które zdominowało bryłę starszego budynku. Nowa część, nazywana pałacem, została zaprojektowana jako reprezentacyjna budowla, z bogatym wystrojem architektonicznym i wnętrzami nawiązującymi do baroku. Mocno rozczłonowana bryła z dostawioną do elewacji frontowej 3-kondygnacyjną wieżą mieszczącą klatkę schodową stała się dominantą w krajobrazie wsi. W południowej części pałacu urządzono kaplicę poprzedzoną niewielkim holem. Sakralna funkcja wnętrza została uczytelniona w sposobie opracowania elewacji zewnętrznych z zastosowaniem form odnoszących się do sztuki romańskiej, co z jednej strony stanowiło nawiązanie do sztuki chrześcijańskiej w jej pierwotnym, surowym charakterze, a jednocześnie służyło podkreśleniu ciągłości trwania rodu i jego rycerskiej tradycji.

Ostatnim właścicielem majątku przed II wojną Światową był Reinhold von Thadden-Trieglaff. Rezydencja wraz z zespołem zabudowań folwarcznych bez zniszczeń przetrwała czas wojny. Po jej zakończeniu w majątku stacjonowały wojska radzieckie, a następnie zabudowania wraz z przynależnymi gruntami weszły w skład Państwowych Nieruchomości Ziemskich. Od roku 1969 zorganizowano tu gospodarstwo rolne, przekształcone następnie w Stację Hodowli Roślin. Obecnie stanowi własność prywatną.

W latach powojennych wnętrza rezydencji adaptowano na cele administracyjno-mieszkalne. W latach 60. XX w. rozebrano "Białą Salę" i empirowy ganek, zlikwidowano portyk, zastępując go płaskim ryzalitem zwieńczonym drewnianym, trójkątnym szczytem. W neobarokowym skrzydle zachowały się elementy dawnego wystroju wnętrz: w głównym holu - kominek dekorowany kartuszem herbowym, drewniana klatka schodowa z balustradą oraz witraż, sztukaterie z motywami wici roślinnej na sufitach sali jadalnej i salonu, stolarka drzwiowa malowana techniką mazerunku.