Penkun - zamek

Beatrix Dräger

Widok od wschodu

Brama wjazdowa, ok. 1930 r.

Widok od dziedzińca

Malowniczo położona na górze zamkowej rezydencja w Penkun dominuje nad miastem. Prócz pochodzącego z XVI-XVII w. zamku w skład całego kompleksu zabudowań wchodzą relikty średniowiecznej warowni, budynek bramny z roku 1486, brama z 1614, dom zarządcy z XVIII w. oraz wzniesiony w XIX wieku budynek gospodarczy.

W roku 1480 Werner von der Schulenburg, pozostający w służbie brandenburskiej, otrzymał od księcia Bogusława X dziedziczne lenno Penkun i przynależne dobra. Była to nagroda za udział w mediacjach podczas II pokoju w Prenzlau (1479). W 1551 roku Joachim I. von der Schulenburg, wnuk Wernera, przejął i rozbudował warowną siedzibę rodową do rozmiarów okazałej rezydencji. W wyniku pożaru w 1610 połowa zabudowań uległa zniszczeniu. W 1615 roku własność rodowa została sprzedana. Jej nowy właściciel, Henning von der Osten, zlecił prace remontowe oraz odbudowę i rozbudowę posiadłości. Jednak i tę budowlę dotknęły pożary i grabieże, jakich w okresie wojny trzydziestoletniej dopuszczały się cesarskie oddziały wojskowe.

W roku 1652 została postawiona budowla o kształcie zachowanym do dzisiaj. W pierwszej połowie XVIII w. wprowadzono liczne zmiany, głównie we wnętrzu budowli. W latach 1756 do 1817 posiadłość należała do rodziny von Hacke, ale w roku 1817 Wilhelm von der Osten odzyskał dawną siedzibę rodową.

Budynek główny jest nieregularną trójskrzydłową budowlą o trzech kondygnacjach przykrytych wysokimi dwuspadowymi dachami. Dziedziniec jest otwarty w kierunku północnym. W północno-wschodnim narożniku skrzydła wschodniego znajduje się wieża, zaś skrzydło zachodnie wyróżnia od strony północnej ośmiokątny belweder. Pierwowzorem tego założenia architektonicznego było najprawdopodobniej północne skrzydło Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie. Do strony południowej skrzydła zachodniego przylega brama zamknięta łukiem koszowym wraz ze średniowiecznym filarem podpierającym schody, mniej więcej z roku 1300. Jest to jeden z najstarszych zachowanych elementów murowanych budowli zamkowych na Pomorzu Przednim.

W skrzydle wschodnim i południowym zachowały się mury zewnętrzne starego zamku z końca wieku XV oraz sklepione kolebkowo piwnice z tego samego okresu. W dawnym refektarzu w skrzydle wschodnim datowane na wiek XVI sklepienie gwiaździste wspiera się na wzniesionej pośrodku monolitycznej kolumnie toskańskiej. Pomieszczenie to jest stylistycznie porównywalne i najprawdopodobniej wzorowane na jednym z pomieszczeń w północnym skrzydle szczecińskiego zamku. W pozostałych pomieszczeniach zachowały się resztki zdobień na ścianach i sufitach oraz elementy wyposażenia, takie jak kominki czy zdobienia portali pochodzące z XVII- XIX wieku.

Do 1945 r. zamek pozostawał w posiadaniu rodziny von der Osten. W latach 1945-58 budowla była użytkowana jako szkoła, internat, placówka edukacyjna. Po okresie wieloletniego zaniedbania, w roku 1986 została powołana do życia "Arbeitsgruppe Denkmalpflege", która w sposób wzorcowy zaangażowała się w zachowanie zagrożonego zniszczeniem zabytku w jego historycznej formie. Po roku 1989 kontynuowano prace konserwatorskie. Ukończona została renowacja fasady zewnętrznej. Dziś w budynku mieści się muzeum narodowe.